Strzałkowa Maria z Malkiewiczów (1908–1975), romanistka, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ur. 17 III w Krakowie, była córką Antoniego Sebastiana Malkiewicza (zob.) i Wandy z Markiewiczów (zm. 1945), siostrą Tadeusza Malkiewicza, profesora Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jej bratem ciotecznym (siostrzeńcem matki) był Franciszek Strzałko (zob.).
W r. 1914 Malkiewiczowie wyjechali na wakacje letnie na Kijowszczyznę, gdzie zatrzymała ich wojna i rewolucja. Maria uczyła się w r. 1918/19 w drugiej klasie polskiej szkoły średniej w Humaniu. W r. 1921 wróciła do Krakowa i kontynuowała naukę w Prywatnym Gimnazjum im. Heleny Kaplińskiej, gdzie w r. 1926 zdała maturę. Od t.r. studiowała filologię romańską na Wydz. Filozoficznym UJ pod kierunkiem m.in. Władysława Folkierskiego i Stanisława Wędkiewicza. W r. 1931 ukończyła studia ze stopniem magistra filozofii uzyskanym na podstawie pracy Le rire et le sourire dans l’oeuvre de Rabelais (niewyd.). Od r. 1932 była zatrudniona jako młodszy asystent w Seminarium Filologii Romańskiej. T.r. zdała państwowy egzamin nauczycielski i otrzymała dyplom nauczyciela szkół średnich w zakresie języka francuskiego. Od r. 1935 uczyła języka francuskiego w Gimnazjum i Liceum im. Heleny Kaplińskiej w Krakowie. Doktoryzowała się t.r. pod kierunkiem Folkierskiego na podstawie rozprawy Na kresach średniowiecza i renesansu: dwie epoki w dziele Franciszka Rabelais (wyd. pod nazwiskiem Malkiewiczówna, pt. Na przełomie Średniowiecza i Renesansu. Dwa oblicza Franciszka Rabelais, Kr. 1936). W l. 1936–8 przebywała w Paryżu jako stypendystka rządu francuskiego; po powrocie opublikowała (jako Malkiewicz) rozprawę Un remaniement français de „La Vie est un songe” de Calderon („Revue de Littérature Comparée” 1939 nr 75). Od r. 1939 była starszym asystentem w Seminarium Filologii Romańskiej UJ.
W okresie okupacji niemieckiej mieszkała Maria w Krakowie, utrzymując się z udzielania lekcji języka francuskiego. Pracowała też w Radzie Głównej Opiekuńczej jako opiekunka domowa dla wysiedlonych oraz uczestniczyła w tajnym nauczaniu na poziomie średnim i wyższym. Uchroniła wtedy część biblioteki filologii romańskiej przed dostaniem się w ręce okupanta. Po wojnie, w r. 1945, wróciła do pracy w Katedrze Filologii Romańskiej jako starszy asystent, a od 1 XII t.r. – adiunkt. Jej zainteresowania naukowe obejmowały historię literatury francuskiej i hiszpańskiej, zwłaszcza XVI i XVII w., oraz literaturę porównawczą. Kilka rozpraw poświęciła w tym czasie Ch. Baudelaire’owi, m.in. Nieznane źródło Baudelaire’a (jako Malkiewicz-Strzałkowa, „Spraw. PAU” T. 49: 1948 nr 9) oraz Asnyk i Baudelaire („Bulletin Académie Polonaise des Sciences et des Lettres” 1951 nr 9). W l. 1948–51 była dodatkowo zatrudniona jako kontraktowy wykładowca Studium Spółdzielczego na Wydz. Rolniczo-Leśnym UJ. W tym okresie opublikowała rozprawę Fénelon en Pologne („Bulletin Centre Polonais de Recherches Scientifiques de Paris” 1953).
W r. 1954 została S. zastępcą profesora w Katedrze Filologii Romańskiej UJ. T.r. rozpoczęła współpracę z „Tygodnikiem Powszechnym” (wydawanym wówczas przez Stow. PAX); ogłaszała w nim recenzje z publikowanych w Polsce przekładów z literatury francuskiej i hiszpańskiej. W zakresie literatury hiszpańskiej uwagę jej przyciągał przede wszystkim «teatr Złotego Wieku». Dla serii „Biblioteka Narodowa” opracowała „Owcze źródło” Lope de Vegi (Wr. 1954) oraz „Życie snem” P. Calderona (Wr. 1956); w „Kwartalniku Neofilologicznym” (1955 z. 1–4) opublikowała rozprawę Dramat Lope de Vegi o Warneńczyku. Ustaliła autora przekładu powieści M. Chansiergesa i ogłosiła artykuł Nieznany tłumacz dwu powieści francuskich (Maurycy Franciszek Karp 1749–1817) („Pam. Liter.” 1955 z. 1). W r. 1956 uzyskała kandydaturę nauk i docenturę na podstawie rozprawy Saint-Amant, poète du baroque français (Tor. 1955). W r. 1959 opublikowała wspólnie z Wędkiewiczem artykuł o znawcy literatury francuskiej Adamie Klewańskim („Bulletin Centre Polonais de Recherches Scientifiques de Paris” nr 17); wkrótce napisała o nim artykuł Adam Klewański (1763–1843) (Prace Kom. Hist. Liter. 1960 nr 7) oraz biogram w PSB (XII). Artykuły z czasopism polskich i zagranicznych, dotyczące głównie recepcji w Polsce literatury hiszpańskiej, a w szczególności dramatu oraz motywów polskich w literaturze hiszpańskiej zebrała w tomie Studia polsko-hiszpańskie (Kr. 1960). Od r. 1961 kierowała Katedrą Filologii Romańskiej UJ, równocześnie wykładała literaturę powszechną w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Katowicach. W toczącej się wśród badaczy literatury francuskiej dyskusji nad jej periodyzacją opowiadała się, wbrew tradycyjnemu poglądowi, za barokiem jako autonomicznym prądem literackim (Dyskusja nad barokiem literackim we Francji, „Przegl. Human.” 1960 nr 5). Zagadnieniu temu poświęciła także książkę Francuska liryka barokowa (Kr. 1964), proponując własny sposób badania barokowej metaforyki i przybliżając twórczość prawie nieznanych w Polsce poetów tzw. płonącej wyspy z 2. poł. XVI w. (A. D’Aubigné, J. de Sponde, J.-B. Chassignet, J. de La Ceppède). W r. 1964 brała udział w IV Congrès de l’Association Internationale de Littérature Comparée (AILC) we Fryburgu w Szwajcarii, na którym wygłosiła referat o twórczości Bolesława Prusa pt. Influence ou parallélisme? Un cas d’influence probable du roman français sur Prus („Actes du IV-e Congrès de l’AILC”, Paris 1966). Opublikowała podręcznik Historia literatury hiszpańskiej. Zarys (Wr. 1966, wyd. 2 1968). W r. 1966 zakończyła pracę w WSP w Katowicach, a w katedrze Filologii Romańskiej UJ (którą nadal kierowała) została kierownikiem Zakładu Historii Literatur Romańskich. T.r. na kongres Fédération Internationale des Langues et Littératures Modernes w Strasburgu przygotowała rozprawę Le dialogue du passé et du présent comme valeur littéraire (Strasbourg 1967). W r. 1967, na V Kongresie AILC w Belgradzie, wróciła do zagadnienia baroku, wygłaszając referat Le baroque littéraire est-il un phénomène européen homogène? („Actes du V-e Congrès de l’AILC”, Amsterdam 1969). W „Revue des Langues Vivantes” (Liège) opublikowała studium La présence d’Eugène Sue dans le roman d’Elise Orzeszkowa (T. 35: 1969 nr 2), omówiła Listy portugalskie w świetle ostatnich badań i przekład Przybyszewskiego („Kwart. Neofilol.” R. 17: 1970 z. 1). Związkom polsko-hiszpańskim i polsko-portugalskim poświęciła artykuły: La Pologne vue par Cervantes et par Estebanillo González („Bulletin Hispanique” T. 74: 1972 nr 1–2), Z dziejów Camőesa w Polsce („Kwart. Neofilol.” T. 19: 1972 z. 4), Miciński i literatura hiszpańska („Kwart. Neofilol.” T. 22: 1975). W r. 1971 przestała pełnić funkcję kierownika Katedry Filologii Romańskiej, a w r. 1972 otrzymała tytuł profesora nadzwycz. W r. 1973 uczestniczyła w VII Kongresie AILC w Montrealu i Ottawie, sprawozdanie z niego zamieściła w „Pamiętniku Literackim” (1974 z. 1). Kierowała działem literatur romańskich w „Encyklopedii katolickiej” (L. 1973–9 I–III).
W r. 1974 została S. dyrektorem Inst. Filologii Romańskiej UJ. Opublikowała wtedy kolejny zbiór swych studiów porównawczych pt. Au carrefour d’inspiration. Études de littérature comparée (Kr. 1975), które, podobnie jak w zbiorze poprzednim, miały charakter pionierski. S. docierała w nich do zapomnianych postaci i nieznanych faktów, proponując wnikliwe i wyważone interpretacje, rzucające nowe światło na relacje między kulturami Polski i krajów romańskich. Ogłosiła wspomnienie Romanistyka w tajnym nauczaniu („Ne cedat Academia. Kartki z dziejów tajnego nauczania w UJ”, Red. M., A. Zarębowie, Kr. 1975). Była utalentowanym dydaktykiem uniwersyteckim; wykładała historię literatury francuskiej, głównie od XVI do XIX w., a przedmiotem jej wykładów monograficznych byli Molier, F. R. Chateaubriand i A. de Musset, oraz XIX-wieczna powieść francuska. Wypromowała ok. 200 magistrów oraz kilkunastu doktorów. Jej zasługą było wznowienie na UJ w r. 1975, po długiej przerwie, studiów iberystycznych. Zmarła w Krakowie 7 VIII 1975, została pochowana 12 VIII na cmentarzu Rakowickim. Pośmiertnie ukazały się opracowane przez S-ą zarysy literatury hiszpańskiej i portugalskiej w „Dziejach literatur europejskich” pod redakcją Władysława Floryana (W. 1977 I).
S. była członkiem polskich i międzynarodowych towarzystw naukowych, m.in. Komisji Filologii Zachodnioeuropejskich PAU, Sekcji Neofilologicznej Komitetu Nauk Filologicznych PAN, Tow. Naukowego KUL, Association Internationale de Littérature Comparée, Association Internationale des Études Françaises. Była odznaczona francuskimi «Palmami Akademickimi» w stopniu oficerskim (1967) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973).
Małżeństwo S-ej (od r. 1947) ze Stefanem Strzałko, prawnikiem, bratem Mieczysława (zob.), stryjecznym bratem jej brata ciotecznego Franciszka Strzałki, było bezdzietne.
Czerny Z., Filologia romańska w Uniwersytecie Jagiellońskim, w: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Historia Katedr, Red. W. Taszycki, A. Zaręba, Kr. 1964; Drzewicka A., Maria Strzałkowa, „Kwart. Neofilol.” T. 23: 1976; taż, Maria Strzałkowa, w: Uniwersytet Jagielloński. Złota Księga Wydziału Filologicznego, Red. J. Michalik, W. Walecki, Kr. 2000 (fot.); Heistein J., Maria Strzałkowa, „Zagadnienia Rodzajów Liter.” T. 19: 1976 z. 2; Widłak S., Maria Strzałkowa, w: Kron. UJ za l. akad. 1972/3 i 1974/5, W.–Kr. 1980; – Nekrologi z r. 1975: „Dzien. Pol.” nr 175, 176, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” nr 198, „Echo Krakowa” nr 173, „Tyg. Powsz.” nr 37–8; – Arch. UJ: sygn. S II 619, WF II 504 (akta personalne S-ej, fot.).
Anna Drzewicka